Ciąża to jeden z najpiękniejszych i najbardziej wyczekiwanych okresów w życiu kobiety. Nie da się ukryć, że jest to również czas wielkich zmian dla całej rodziny. Jednakże największe ewolucje przechodzi organizm przyszłej mamy, który zaczyna dopasowywać się i pracować nad wydaniem na świat potomka. Ciąża z reguły w życiu rodziny jest powodem do radości, świętowania, zadowolenia. Jeśli przebiega prawidłowo i przez 9 miesięcy nie ma żadnych komplikacji, powikłań, problemów czy chorób to przyszli rodzice są szczęśliwi i spokojni o życie zarówno kobiety jak i dziecka. Z kolei kiedy pojawiają się jakieś nieprawidłowości, niespodziewane kłopoty lub dolegliwości i choroby, to powstaje strach, obawa, lęk i smutek w rodzinie. W trakcie oczekiwania na maluszka mogą niestety pojawić się różne schorzenia. Bardzo często u kobiet występuje nadciśnienie w ciąży.

Nadciśnienie w ciąży

Należy pamiętać, że nadciśnienie w ciąży to bardzo poważny stan, który nie rozpoznany i nie leczony może doprowadzić do zagrożenia zdrowia, a nawet życia matki i jej jeszcze nienarodzonego dziecka. U kobiet z nadciśnieniem tętniczym w okresie ciąży powstaje duże ryzyko powikłań, m.in. wylew krwi do mózgu, zawał serca, a w szczególności zaburzenia rozwoju płodu. Natomiast dzieci mogą ulec niedotlenieniu mózgu i zaburzeniu rozwoju. W tym miejscu trzeba podkreślić, iż choroba nadciśnieniowa bardzo często jest powikłaniem odnoszącym się do 5 – 10% ciąż. Bywa łącznym objawem chorób ogólnoustrojowych o różnym zakresie i podłożu. Często nadciśnienie tętnicze pojawia się wraz ze zajściem w ciąże. A dzieje się tak, gdyż powstaje zaburzenie równowagi pomiędzy tkankami matki a tkankami dziecka, powodując tym samym liczne powikłania, zachorowania, a także zgony okołoporodowe płodów i noworodków.

Dokładny ciśnieniomierz japoński – DSK1011 NISSEI (z zasilaczem)

Według przeprowadzonych badań nadciśnienie w ciąży jest jednym z głównych i zasadniczych przyczyn śmierci ciężarnych kobiet. Szacuje się, że w ciągu roku na świecie na tę chorobę choruje około 3 miliony ciężarnych, z czego około 80 tysięcy nie udaje się uratować. Z kolei w Polsce nadmierny wzrost ciśnienia tętniczego odnotowuje się u 6 – 8% wszystkich ciąż.

Lekarz stwierdza nadciśnienie tętnicze u kobiety ciężarnej kiedy wartość ciśnienia krwi wynosi co najmniej 140/90 mmHg. Aby potwierdzić swoją diagnozę i mieć pewność, że właściwie ocenił stan pacjentki, doktor dokonuje pomiaru ciśnienia 2 razy po wcześniejszym 15 min. odpoczynku w ciągu co najmniej 6 godzin. Zaleca się, aby kobieta podczas badania była w pozycji leżącej lub siedzącej. Z kolei u pacjentek, które palą papierosy konieczne jest zastosowanie 30 – 40 minutowej przerwy od momentu wypalenia ostatniego papierosa.

Skutki nadciśnienia w ciąży

W trakcie całej ciąży, we krwi kobiety produkowane są substancje, które sygnalizują, że tkanki płodu nie są obce dla krwi matki. Jest to bardzo ważny i znaczący proces dla organizmu ciężarnej. Kiedy dojdzie do jego zachwiania oraz zaburzenia, wówczas nie zachodzi tolerancja immunologiczna. Następuje wtedy niszczenie tkanek łożyska, wydzielanie substancji, które zwężają naczynia krwionośne, a tym samym doprowadzając do wzrostu ciśnienia krwi. Może również nastąpić zniszczenie nabłonka naczyń w nerkach, a w konsekwencji dojdzie do utraty białka z moczem.

Bardzo często zdarza się, że lekarz decyduje o wcześniejszym zakończeniu ciąży jeżeli ciśnienie tętnicze będzie wzrastało na tyle, że może dojść do powikłań i zagrożenia zdrowia lub życia matki. Taka sama sytuacja będzie miała miejsce, jeśli wystąpi stan przedrzucawkowy w ciąży. Wówczas dziecko urodzi się wcześniej, ale nie będzie niebezpieczeństwa dla matki. Ponadto bywają porody, które ze względu na wysokie ciśnienie krwi nie mogą odbyć się metodą naturalną i wtedy doktor zaleca wykonanie cesarskiego cięcia.

Nie wolno zapominać, że to schorzenie może negatywnie wpływać także na rozwój łożyska, doprowadzając tym samym do niewłaściwego odżywiania i wzrostu płodu. Okazuje się, że u tych kobiet, u których problem z nadciśnieniem wystąpił wcześniej oraz nie mają problemów z ciśnieniem w trakcie ciąży, przebiega bardzo spokojnie i bez problemów. Bardzo ważne jest, by u pacjentek z tego typu przypadłościami ciąża była zaplanowana. W ten sposób już we wczesnym etapie można podjąć odpowiednie kroki w kierunku leczenia. Niezwykle istotne jest, by pomiar ciśnienia tętniczego krwi wykonywany był w oparciu do dokładny ciśnieniomierz elektroniczny lub zegarowy aparat do mierzenia ciśnienia.

Czynniki wpływające na nadciśnienie w ciąży

Na wystąpienie nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży wpływa bardzo wiele czynników. Do głównych z nich należy: wczesne lub późne macierzyństwo tj. wiek poniżej 18 lat lub powyżej 35 lat, pierwsza ciąża, a tym samym pierwszy poród, przebycie wcześniej stanu przedrzucawkowego lub rzucawki u innych członków rodziny, ciąża wielopłodowa, wielowodzie, schorzenia naczyń krwionośnych tj. nadciśnienie tętnicze pierwotne lub wtórne, współistniejące schorzenia nerek, choroba cukrzycowa, niewłaściwa dieta kobiety w ciąży, obrzęk płodu, stres itp.

Lekarz stwierdza u kobiety nadciśnienie w ciąży nie tylko po podwyższonej wartości ciśnienia tętniczego, ale także poprzez zauważenie innych charakterystycznych objaw dla tej przypadłości. Są to m.in.: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, powstające obrzęki w obrębie twarzy, dłoni, łydek czy górnej połowie ciała. Ponadto, nie leczonemu lub zbagatelizowanemu wysokiemu ciśnieniu krwi towarzyszą liczne powikłania zarówno dla matki jaki i dziecka. Do najczęstszych z nich należą: zaburzenia krzepnięcia, gwałtowny wzrost ciśnienia, niewydolność nerek i układu krążenia, uszkodzenie lub pękniecie wątroby, przedwczesne rozwiązanie ciąży, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, oddzielenie się łożyska, zgon wewnątrzmaciczny (poronienie).

Postaci nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży

Obecnie wyróżnia się kilka postaci nadciśnienia tętniczego występującego u kobiet w ciąży. Może to być:

1. Nadciśnienie tętnicze przewlekłe – inaczej nazywane wcześniej istniejącym. Najczęściej jest diagnozowane przez lekarza u pacjentki jeszcze przed zajściem w ciąże lub przed ukończeniem 20 tygodnia ciąży. Z reguły utrzymuje się ono jeszcze ponad 6 tygodni po porodzie. Jednakże, może być także rozpoznane po raz pierwszy w dowolnym momencie ciąży, które trwa nadal nawet po 12 tygodniach po rozwiązaniu. Wartość ciśnienia tętniczego wynosi zazwyczaj 140/90 mmHg. Jest to ciśnienie nieprawidłowe wymaga konsultacji lekarskiej. Według danych statystycznych około 25% ciężarnych z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym rozwija się w późniejszym czasie stan przedrzucawkowy. Dlatego też wymagają one specjalistycznej opieki medycznej przez cały czas trwania ciąży.
2. Nadciśnienie tętnicze łagodne – występuje u ciężarnej kobiety wtedy, gdy pomiar wskazuje ciśnienie niższe niż 160/110 mmHg. W tego typu schorzeniu, nie podejmuje się leczenia farmakologicznego ani szpitalnego, lecz jedynie kontroluje się ciśnienie kilka razy w tygodniu oraz wykonuje badanie moczu (białkomocz), by ustalić zawartość białka. Ważne jest by pacjentka ograniczyła aktywność fizyczną, dużo odpoczywała, stosowała dietę lekkostrawną bogatą w witaminy i mikroelementy.
3. Nadciśnienie tętnicze umiarkowane – również jak w przypadku nadciśnienia tętniczego łagodnego nie wymaga leczenia farmakologicznego ani hospitalizacji. Jednakże, przy tego typu chorobie zaleca się stosowanie leków obniżających ciśnienie krwi. Ponadto należy częściej kilka razy w tygodniu dokonywać u pacjentki pomiaru ciśnienia oraz badanie moczu. Dodatkowo przeprowadza się kontrolne badania czynności nerek, elektrolitów, morfologii krwi itp.
4. Nadciśnienie tętnicze ciężkie – występuje wtedy, gdy wartości ciśnienia skurczowego są powyżej 160mmHg, a ciśnienia rozkurczowego przekraczają 110 mmHg. Bardzo często w tym przypadku zaleca się hospitalizowanie, czyli pobyt ciężarnej kobiety w szpitalu. W trakcie leczenia podaje się leki przeciwnadciśnieniowe, aby ciśnienie krwi utrzymywało się poniżej 150/80-100 mm Hg. Kontroli wartości ciśnienia dokonuje się bardzo często, gdyż 4 razy w ciągu dnia. W każdy tydzień dodatkowo przeprowadza się badania elektrolitów, morfologii krwi, czynności nerek oraz białkomocz. Jeżeli uda się uregulować ciśnienie pacjentka zostaje wypisana ze szpitala, ale konieczna jest ciągła kontrola jej ciśnienia i samopoczucia.
5. Nadciśnienie tętnicze pierwotne – za główną przyczynę jego wystąpienia u kobiety ciężarnej uważa się dziedziczenie od innych członków rodziny.
6. Nadciśnienie tętnicze wtórne – jest ono związane głównie z towarzyszącymi pacjentki będącej w ciąży innymi chorobami. Mogą to być schorzenia powiązane z nerkami, guzami nadnercza, sercem, układem krążenia, a także z problemami endokrynologicznymi.
7. Stan przedrzucawkowy – inaczej nazywany rzucawką. Według danych statystycznych występuje on u 2 – 15% wszystkich ciąż. Z kolei sama rzucawka jest odnotowana u 1% pacjentek. Pojawia się wtedy u pacjentki, kiedy następuje gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego tj. 140/90 mm Hg oraz duża ilość białka w moczu tj. powyżej 300mg/l lub 500mg na dobę po zakończeniu 20 tygodnia ciąży, a niekiedy nawet w trakcie porodu i połogu. Charakteryzuje się wystąpieniem niespodziewanych drgawek toniczno – klonicznych, bólem głowy i w nadbrzuszu, zaburzeniem ostrości widzenia. Może spowodować uszkodzenie wątroby, nerek, wywołać krwawienie oraz odklejenie łożyska. Niekiedy dochodzi nawet do śpiączki lub utraty przytomności. Stan przedrzucawkowy bardzo często doprowadza do przedwczesnego porodu za pomocą cesarskiego cięcia.
8. Nadciśnienie tętnicze ciążowe – charakteryzuje się podwyższona wartością krwi po 20 tygodniu ciąży, któremu nie towarzyszy obecność białka w moczu. Z reguły jest to stan przemijający, jeśli w czasie porodu nie doszło do stanu rzucawkowego a ciśnienie powróciło do normy w ciągu 12 tygodni po rozwiązaniu ciąży.

Nadciśnienie tętnicze niesklasyfikowane przed porodem – jest ono tak określane przez lekarzy, jeżeli u pacjentek pojawił się dopiero po 20 tygodniu ciąży, a wcześniejsze wartości ciśnienia krwi są ciężarnej i doktorowi nieznane.

Ciąża a nadciśnienie

Ciąże, którym towarzyszy nadciśnienie tętnicze są ciążami podwyższonego ryzyka. Dlatego też, tak ważna w tym czasie jest właściwa opieka lekarska nad matka i płodem. Im wcześniej rozpozna się chorobę, tym łatwiej jest rozpocząć leczenie, prowadzić ciąże oraz uniknąć powikłań. Jeżeli ciśnienie przebiega w sposób łagodny, zazwyczaj stosuje się leczenie ambulatoryjne, z kolei stan cięższy, przedrzucawkowy wymaga hospitalizowania. Do najczęściej stosowanych leków u kobiet ciężarnych chorujących na nadciśnienie tętnicze należą: metyldopę, blokery kanału wapniowego (nifedipina), beta – blokery (labetolol, antenol), a także leki bezpośrednio rozszerzające mięśniówkę gładką naczyń krwionośnych tj. hydralazyna, która jest bezpieczna dla rozwijającego się płodu. Ponadto profilaktycznie lekarz zaleca kobietom w ciąży stosowanie preparaty wapnia, magnezu, kwasu foliowego czy nienasycone kwasy tłuszczowe.

W przypadku leczenia rzucawek pacjentki powinny zażywać siarczan magnezu. Związek ten ma na celu doprowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego, zapobiegnięciu niedotlenieniu i kwasicy, a także zwalczeniu niewydolności nerek. Ponadto bardzo ważny dla przyszłych mam jest wypoczynek, regeneracja sił. Ciekawostką jest fakt, iż nawet odpowiednie ułożenie się w trakcie leżenia ma duże znaczenie. Lekarze zalecają kobietom ciężarnym z nadciśnieniem tętniczym położenie się na lewym boku od 2 do 6 godzin w ciągu dnia. Takie postępowanie wpływa na poprawę przepływu krwi w łożysku, który może być uszkodzony w wyniku zmian naczyniowych spowodowanymi chorobami już towarzyszącymi, podstawowymi.

U kobiet, u których występowało nadciśnienie w ciąży zaleca się także jego kontrolowanie po porodzie. W tym celu należy dokonywać pomiaru ciśnienia codziennie przez 2 dni, a następnie 1 raz dziennie co 3 dni. Kobiety karmiące piersią mogą zażywać leki: labetolol, nifedypinę, enalapril, kaptopril, anteno i metaprol. Ponadto kobieta po porodzie musi regularnie odwiedzać lekarza, zażywać przepisane leki, dbać o siebie, a tym samym o swoje dziecko poprzez stosowanie odpowiedniej, zdrowej diety, a także właściwego trybu życia.