Już od niemal od 20 lat nadciśnienie u dziecka, stało się obiektem, tematem zainteresowań medycyny. Jednakże, kilkanaście lat temu nie było ono tak nagłaśniane, analizowane, ani dostrzegane. Wynikało to z faktu, iż choroba nadciśnieniowa u dzieci występowała bardzo rzadko, wręcz sporadycznie. Z kolei, nie przykładano tak dużej uwagi jak obecnie do pomiarów ciśnienia tętna, nie prowadzono działań profilaktycznych czy to na terenie placówki szkolnej, czy w ośrodkach zdrowia. Ponadto, nie występowało tak dużo czynników powodujących rozwój nadciśnienia tętniczego w wieku rozwojowym jak obecnie. Jak pokazują przeprowadzone badania statystyczne, nadciśnienie tętnicze jest znacznie trudniej rozpoznać niż w przypadku osób starszych. U populacji ( tj. dzieci i młodzieży) do 18 roku życia występuje w granicach od 1 do 3%. Można by powiedzieć, iż jest to mała grupa osób. Jednakże liczba zachorowań na chorobę nadciśnieniową wśród ludzi w wieku rozwojowym niestety co roku wzrasta. Na przełomie ostatnich kilkunastu lat podwyższyło się aż o 27%. Jest to głównie spowodowane nadmiernym wzrostem masy ciała oraz stosowaniem i spożywaniem dużej ilości soli w przygotowywanych pokarmach.

Wysokie nadciśnienie u dziecka

Wysokie ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, z reguły jest ciśnieniem o charakterze pierwotnym, czyli inaczej mówiąc powstało na skutek zachorowań na inne choroby lub wady genetyczne. Jednakże, nie wyklucza się, że nadciśnienie u dziecka lub młodego człowieka może mieć również postać wtórną, która w ostatnim czasie bardzo się rozwinęła. W tej grupie wiekowej, istnieje pewna zależność co do wartości ciśnienia. Po pierwsze, okazuje się, że im dziecko jest starsze, tym parametry ciśnienia tętna się zmieniają tj. wzrastają. Po drugie, w tej kwestii ważną rolę odgrywa również płeć dziecka. Znacznie bardziej na wysokie ciśnienie są narażeni chłopcy.

Z kolei ostatnia zależność zależy od wzrostu młodzieńca. Kiedy pomiar ciśnienia jest wykonywany u dzieci w tym samym wieku i tej samej płci, lecz są one o różnej wartości wzrostu, to dziecko niższe, z takimi samymi parametrami wartości ciśnienia jak w przypadku dziecka wyższego może mieć zdiagnozowane nadciśnienie, natomiast dla dziecka wyższego, ten sam pomiar będzie oznaczać, że ma ciśnienie w normie. W tym miejscu należy podkreślić, iż u dzieci i młodzieży występują pewne przyczyny powodujące zagrożenie czynności sercowo – naczyniowych np. problemy z otyłością, problemy z przetwarzaniem przez organizm lipidów.

Ciśnieniomierz zegarowy dla dzieci (manualny) – SOHO 120

Istotne jest, aby u dzieci od 3 roku życia wykonywać regularne badania ciśnienia tętna, co najmniej 1 raz w ciągu roku. Szczególnie odnosi się to do dzieci, u których występują różne choroby i dolegliwości np. nowotwory, choroby nerek, wady wrodzone i genetyczne, zażywanie leków, które powodują podwyższenie ciśnienie tętnicze. Należy o tym pamiętać w szczególności podczas każdej wizyty lekarskiej. Lekarz lub pielęgniarka dokonuje pomiaru u dziecka za pomocą standardowego aparatu do mierzenia ciśnienia, uwzględniając przy tym dobranie odpowiedniego rozmiaru mankietu. Aby badanie ciśnienia tętniczego u dziecka zostało właściwie przeprowadzone oraz było wiarygodne, należy przestrzegać dwóch podstawowych zasad:
1. Pierwsze badanie ciśnienia, należy dokonać na wszystkich kończynach dziecka. Dzięki takiej czynności eliminuje się lub potwierdza wszelkie powstałe rozbieżności ciśnienia, które mogły powstać wskutek np. zwężenia się cieśni aorty. Każde następne pomiary należy już wykonywać na prawym ramieniu.
2.Mankiet ciśnieniomierza musi być idealnie dopasowany do ramienia dziecka. Nie może być ani zbyt luźny, ani zbyt ciasny, gdyż wówczas wyniki pomiarów mogą wyjść nie wiarygodne. Z kolei długość mankietu powinna odpowiadać mniej więcej 2/3 długości ramienia.

Nadciśnienie u dziecka – rodzaje

Otrzymaną wartość pomiaru porównuje i analizuje się z parametrami rozmieszczonymi na siatkach centylowych. Są one dopasowane w odpowiednich kategoriach co do wieku, płci oraz percentyla wzrostu dziecka. Trzeba wiedzieć, iż w pediatrii wartości ciśnienia otrzymane w trakcie badania są inaczej oceniane i klasyfikowane niż w przypadku pomiaru dokonywanego u osób dorosłych. U dzieci i młodzieży bierze się pod uwagę wartości centylowe. Nadciśnienie tętnicze występuje u nich wtedy, gdy parametry ciśnienia skurczowego oraz/lub rozkurczowego, w wyniku dokonania minimum 3 pomiarów w równych odstępach czasu przekraczają 95 centyl. Z kolei kiedy, wartości wahają się w granicach od 90 do 95 centyl jest to stan przedciśnieniowy. Obecnie w medycynie pediatrycznej wyróżnia się 3 rodzaje nadciśnień tętniczych u dzieci.

Przyczyny powstawania nadciśnienia u dzieci

Jak się okazuje, objawy nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży nie zawsze są charakterystyczne i bardzo często początkowo nie można zidentyfikować choroby. Jednakże niekiedy pojawiają się bóle głowy, problemy z zasypianiem, nadmierna pobudliwość, niespodziewane krwawienia z nosa, utrata wagi, problemy z wzrokiem, szybkie zmęczenie organizmu, zaburzenie czynności nerek, a niekiedy nawet uszkodzenie mózgu charakteryzujące się występowaniem drgawek. Aby podjąć właściwe czynności w leczeniu nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży należy jak najszybciej ustalić przyczyny powstania tej choroby. W szczególności jest ono spowodowane:

• chorobami związanymi z tarczycą, nerkami, hormonami, układu nerwowego,
• powstającymi zakrzepami w tętnicy nerkowej,
• zwężeniem tętnic aorty,
• guzami różnych narządów i części ciała,
• chorobami dotyczącymi oskrzeli i płuc,
• powstającym nadciśnieniem śródczaszkowym,
• występującymi bezdechami nocnymi, chrapaniem,
• nadmierną masą ciała tj. otyłość,
• wczesnym paleniem tytoniu,
• chorobami genetycznymi,
• stosowaniem używek przez matkę w trakcie ciąży,
• nadciśnieniem o charakterze pierwotnym.Należy pamiętać, iż nie zdiagnozowanie lub nie podjęcie działań leczniczych w przypadku nadciśnienia tętniczego u dzieci lub młodzieży, może doprowadzić do bardzo groźnych i niebezpiecznych powikłań. Wśród najczęściej występujących są:
• choroby miażdżycowe i niedokrwienne serca,
• choroby związane z zaburzeniem pracy serca,
• podwyższenie ryzyka udaru mózgu lub ostre obrzęki mózgu,
• choroby nerek,
• problemy z widzeniem,
• nagły wzrost ciśnienia tętniczego.

Nadciśnienie u dziecka – leczenie

Leczenie nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży, opiera się w szczególności na dwóch zasadniczych krokach. Przede wszystkim należy podjąć czynności zwalczające przyczynę powstania choroby, a następnie ustalić właściwą farmakoterapię. Jednakże, aby właściwie zdiagnozować i dobrać sposób leczenia do konkretnego pacjenta, trzeba rozpocząć diagnostykę od wykonania kilku podstawowych badań. Jest to:

1. Podstawowe badanie krwi tj. pomiar poziomu elektrolitów w organizmie, kreatyniny, kwasu moczowego i mocznika, a także cholesterolu „złego i dobrego”.
2. Ogólne badanie moczu.
3. Pomiar wagi ciała wraz z wskaźnikiem BMI, parametrami obwodu talii i bioder.
4. Badanie USG jamy brzusznej.
5. Badanie serca tj. tzw. ECHO serca,
6. Podstawowe badanie serca tj. EKG.
7. Badanie scyntygrafii nerek.

Następnie należy określić czas trwania choroby, stopień oraz poziom zaawansowania powstałych zmian w narządach oraz ustalić czynniki ryzyka. Jeśli choroba nadciśnieniowa ma charakter pierwotny, to w przypadku dzieci otyłych należy rozpisać i wdrożyć specjalną, zdrową dietę oraz rozpocząć aktywny sport. Jeżeli takie działanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, to należy podjąć leczenie farmakologiczne. Z reguły lekarz przepisuje i zaleca stosowanie w warunkach domowych leki obniżające ciśnienie. Są to: beta – brokery, leki moczopędne, inhibitory konwertazy angiotensyny, sartany, diuretyki lub alfa – adrenolityki. Niekiedy nadciśnienie tętnicze u dzieci wymaga leczenia szpitalnego. W takiej sytuacji, pacjent powinien zostać położony na specjalną salę nadzoru, na której to dokonuje się regularnej obserwacji i monitorowania wartości ciśnienia tętniczego, EKG serca, stabilność oddechu, a także poziom płynów w organizmie. Jeżeli ciśnienie u dziecka przez dłuższy czas utrzymuje się na wysokim poziomie, zostają wdrożone leki o bardzo szybkim działaniu tj. np. nifendypina, labetalol, diazoksyd, hydralazyna itp.

Efekty leczenia nadciśnienia u dzieci

U dziecka, u którego wzrost ciśnienia tętniczego, nie spowodował poważnych powikłań i uszkodzeń narządów wewnętrznych, ustabilizowanie parametrów ciśnienia powinno być już zauważalne w ciągu 36 – 96 godzin. Należy jednak pamiętać, iż w ciągu 6 pierwszych godzin trzeba dążyć do obniżenia wartości ciśnienia tętniczego o co najmniej 30%. Z kolei w sytuacji, kiedy w trakcie utrzymywania się wysokiego nadciśnienia u dziecka doszło do groźnych komplikacji i uszkodzeń, to spadek parametrów ciśnienia o 30% należy dokonać w 2 pierwszych godzinach. Natomiast opanowanie i unormowanie ciśnienia powinno nastąpić w ciągu 72 – 96 godzin.

Biorąc pod uwagę, to jak niebezpieczne jest występowanie nadciśnienia tętniczego u dziecka, rodzice powinni zadbać o ty by dziecko ściśle przestrzegało zaleceń lekarza, regularnie zażywało leki, stosowało odpowiednią dietę, a także prowadziło aktywny tryb życia.